Γρήγορα ανάπνευσα και πάλι, σαν το μαρτύριο να πρέπει να συνεχιστεί: απο τις πρώτες ομιλίες των "Αρχηγών των Πολιτικών Κομμάτων" το θέμα ετέθει σαφώς, πάλι άσχετο με το διακύβευμα: η κυβέρνηση που πρέπει να αλλάξει, η επερχόμενη συντριβή και άνοδος των κομμάτων ...
Ακόμη και η επερχόμενη αλλαγή του νόμου, ώστε να επιτρέπεται η παράλληλη θητεία στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, με την προεκλογική εκστρατεία για την Ευρωβουλή, ήταν πιο σημαντική από την ουσία.
Αλλά, ποια είναι η "ουσία";
ΓΙΑΤΙ η αναθεώρηση του Συντάγματος μιας χώρας είναι τόσο σημαντική ;
Χμ, θα μοιραστώ πρώτα την ουσία που μου άφησε το βιβλίο "΅Why Nations Fail" των Acemoglu και Robinson , ενα βιβλίο που πρέπει όλοι οι πολιτικοί μας να είχαν διαβάσει (κάτι σαν προαπαιτούμενο). Τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.
Τι λέει λοιπόν το βιβλίο, στις 500 σελίδες του για το βασικό ερώτημα: τι φταίει και αποτυγχάνουν τα κράτη; και ανάλογα, τι κάνει κάποια από αυτά να πετυχαίνουν, σε βάθος χρόνου; Αν και πολλά σημεία του βιβλίου δείχνουν αυστηρά οικονομετρική προσέγγιση (δεν είναι καλό αυτό), κάνουν μία θαυμαστή "εισ άτοπον επαγωγή" για τα αίτια της επιτυχίας, με στοιχεία και αναλύσεις, η οποία τελικά είναι απλή:- Είναι οι φυσικοί πόροι ;
- Όχι, δες Βενεζουέλα, Μεξικό, Ινδονησία και άλλα.
- Είναι το μέγεθος της χώρας σε έδαφος ή πληθυσμό;
- Όχι, δες Σιγκαπούρη, Ελβετία, Φινλανδία, Νιγηρία και άλλα.
- Είναι η γεωστρατηγική θέση;
- Μόνο παροδικά.
- Eίναι η Τεχνολογία ;
- Η δημιουργία και αξιοποίηση της τεχνολογίας είναι αιτιατόν, όχι κύριο αίιτο.
- Μα τι είναι τελικά;
- Είναι το σύστημα διακυβέρνησης. Με όλα τα μειονεκτήματα των δυτικών κοινωνιών αλλά και κάποιων ανατολικών τελευταία που ασπάζονται το μοντέλο, είναι ο συμμετοχικός χαρακτήρας της κοινωνίας και της αγοράς που ορισμένα κράτη άμεσα ή σταδιακά ενσωμάτωσαν στο ... Σύνταγμά τους και τελικά στην καθημερινότητά τους. Ίσες ευκαιρίες, όχι μονοπώλια, απολαβές ανάλογα με τη συνεισφορά, σεβασμό στον άνθρωπο αλλά και στον κοινό νόμο, συνέπεια και ανοικτούς μηχανισμούς ελέγχου.
Αυτό το "σύστημα" και η σημασία που είχε όταν αποτυπώθηκε σε Σύνταγμα, ήταν η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις ΗΠΑ (ξεκίνησαν με νέο σύνταγμα, το 1785, που δεν αναπαρήγαγε κανένα από τα προβλήματα των Ευρωπαϊκών μοναρχιών) και στο ... κακόμοιρο Μεξικό (που επίσης ξεκίνησε με νέο Σύνταγμα to 1824, και επέτρεψε τη συνέχιση των φέουδων, των μονοπωλίων και των περιορισμών). Η συνέχεια, θα έπρεπε να ήταν γνωστή ...
Εκεί λοιπον καταλήγουν οι συγγραφείς μας:
- οι γενικές στοχεύσεις του κράτους
- τα δικαιώματα που παραχωρούνται σε πολίτες και τρίτους
- οι βαθμοί ελευθερίας, διαφάνειας, συμμετοχικότητας,
- η διάκριση των εξουσιών (ένας τομέας που και στην Ελλάδα δε σκοράρουμε πολυ δυνατά),
- η αποκήρυξη πρακτικών νόθευσης του ορθού ανταγωνισμού
- η θέσπιση διαδικασιών πρόβλεψης και οργάνωσης για το μέλλον,
- η απλοποίηση των διαδικασιών παρακολούθησης της πορείας και του παρελθοντος,
- η αξιοποίηση (πια) της τεχνολογίας και της καινοτομίας
- η καινοτομία στην ίδια τη διακυβέρνηση
- η συνεχής βελτίωση, που επιδιώκεται συστηματικά και όχι με το ... 114
είναι μερικά απο τα ζητήματα που κάνουν τα κράτη να πετυχαίνουν. Και μόνο με δημοκρατικές αντιλήψεις, ανοικτές διαδικασίες, ανάλυση στοιχείων, πρόβλεψη και καινοτομία μπορούν να είναι στο σωστό μονοπάτι.
Και η θέση που παίρνουν στα αυτά τα ζητήματα, και σε άλλα σημαντικά, αποτυπώνεται στο Σύνταγμά τους.
Έτσι το Σύνταγμα τίθεται, σαν συμβόλαιο, υπεράνω των πολιτικών σκοπιμοτήτων για τα επόμενα 10 - 15 χρόνια. Εξ' ου και τα μεγάλα διαστήματα που όρισαν (σωστά) και οι δικοί μας νομοθέτες, αντιγράφοντας επιτυχημένες πρακτικές από τα άλλα Συντάγματα της εποχής, πριν το 1900 ...
Αλλά ας έρθουμε στο σήμερα.
Πως έπρεπε να μοιάζει λοιπόν η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος ;
Τι περιμέναμε απο τους εκπροσώπους μας στο Κοινοβούλιο και τους Αρχηγούς τους;
Κοιτάξτε, δεν περιμένουμε τα ίδια απο όλους. Αλλά από ανθρώπους που κυβερνούν και θέλουν να κυβερνήσουν το σύνολο του ... προβλήματος, από βουλευτές που εκλέγονται για δεκαετίες και έχουν πια στρατιά μόνιμων συμβούλων και συνεργατών, ακόμη και από πιο μοναχικούς, κάποτε επιστήμονες, που όλοι παίρνουν μισθό και παροχές καλού στελέχους του ιδιωτικού τομέα, θα περίμενα τουλάχιστον δύο πράγματα:
Πριν προχωρήσουν σε καμία εισήγηση, να μας διαφωτίσουν.
- Μελέτησαν κάποια Συντάγματα άλλων κρατών, που είναι ή θεωρούν επιτυχημένα;
- Τι έμαθαν από αυτή τη μελέτη ; Ποιες είναι οι τάσεις, οι νέες ιδέες, οι εξυπνάδες ; Που υστερούμε;
- Κατανοούν τα λάθη στις τελευταίες δύο αναθεωρήσεις (όπου ως εκ θαύματος πάντα τους "ξέφευγαν" σημαντικά άρθρα - βλ. Αρθρα για Βουλευτική Ασυλία και Περί Ευθύνης Υπουργών) ;
- Εργάστηκε (σε επίπεδο κόμματος) κάποια ομάδα μελέτης του θέματος ; Με ποια μέθοδο δούλεψε; Για ποσο διάστημα ; Κάλυψε με συστηματικό τρόπο όλες τις δυνατόητητες; Δημούργησε κάποια εναλλακτικά σενάρια ; (Αχ, η επιτροπή Αναθεώρησης της Κυβέρνησης του Σύριζα, άλλο κρίμα ...)
Η έλλειψη συστηματικής μελέτης, για ένα τέτοιοι σημαντικό ζήτημα είναι σίγουρα κάτω απο τα όρια της Χρηστής Διοίκησης που περιμένουμε απο τους πολιτικούς μας. Όλα στα τυφλά: χωρίς στοιχεία, χωρίς ανάλυσή τους, χωρίς υποθέσεις, χωρίς τόλμη, χωρίς φόβο.
Κρίμα, είδικα΄όταν υπάρχουν αρκετά στοιχεία πια για τα Συντάγματα άλλων κρατών:
- Αναλύσεις Εθνικών Συνταγμάτων
- Μελέτες για τα Συντάγματα της ΕΕ
- Ιδέες απο άλλα Συντάγματα: "Το Ισλανδικό Σύνταγμα Υψηλής Τεχνολογίας"
Κρίμα και στους δημοσιογράφους μας, που σιγά-σιγά κοιμήθηκαν και μας κοίμησαν και εμάς, σε μια διαδικασία εκτός ουσίας, δραματικά υποδεέστερη των απαιτήσεων για μία Ευρωπαϊκή χώρα - για να μην πω των απαιτήσεων απο 300 στελέχη των 100,000 ευρώ ετησίως έκαστον.
Να καταλάβουν, και να μας το πουν, ότι η ουσία είναι στο επίπεδο των αλλαγών.
Κατανοούν το ύψος των περιστάσεων, την ανάγκη και την ευκαιρία της χώρας για δραστικές, τολμηρές αλλαγές; Καταλαβαίνουν ότι το Σύνταγμα είναι βασικό εργαλείο των κρατών και των διοικήσεών τους; Έχουν την όρεξη και την εμπειρία που χρειάζεται να κάνουν κάτι ουσιαστικό για το μέλλον μας και άχι το δικό τους ;
Αυτά τα δύο απλά, περίμενα να τα κάνουν, έστω και την τελευταία στιγμή. Απλά να μας διαφωτίσουν και να κατανοήσουν το ύψος των περιστάσεων.
Αν μπορούσαν δε να διαισθανθούν πόσο εκνευριζόμαστε όταν βλέπουμε να ασχολούνται με τριτεύοντα για εμάς τους εκπροσωπούμενους θέματα, μόνο και μόνο επειδή είναι σημαντικά για αυτούς, τους εκπροσώπους, όλα θα πήγαιναν καλύτερα.
Αλλά δεν μπόρεσαν, για άλλη μια φορά, εν το συνόλω μη καλυτερεύοντες, να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Και χάθηκε μια ακόμη ευκαιρία, που κατέληξε σε τελικά σε αναμόρφωση εκλογικών - του ΠτΔ - διαδικασιών, άρση ασυλίας των πολιτικών (υπόσχεση ετών), λίγο εκλεγμένο Πρωθυπουργό (σύγχιση εξουσιών), λίγο θρησκευτική ουδετερότητα, και άλλα τινά.
Τώρα, θα ζητήσουν, όλοι τους θεωρούν δικαιολογημένα, την ψήφο μας. Και τη συμμετοχή μας, και την προσπάθειά μας, υπό την ηγεσία τους.
Καλύτερα να επενδύσω στον Harari, με τα τρία του, πια, βιβλία.
Κάτι καλύτερο μπορεί να ξεκινήσει απο εκεί, που μας αφορά.
