Εκλογές Ιουνίου 2012 – Πώς να ψηφίσω ?
Μια ψυχολογική – ιστορική ανάλυση
Σαν αναγνώστης ψυχολογικών και ψυχοθεραπευτικών βιβλίων και συγγραμμάτων, σπάνια είχα τη χαρά της ανακάλυψης μιας πλήρους, συνεκτικής θεωρίας για τα τραύματα που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος και να καθορίσουν σημαντικές στιγμές της μετέπειτα ζωής του, όσο με το βιβλίο της Liz Bourbeau “Θεράπευσε τα τραύματα σου και βρες ποιος είσαι[1]”.
Συνεχίζοντας τη θεωρητική δουλειά και τις πειραματικές τεκμηριώσεις των Wilhelm Reich, Alexander Lowen και John Pierrakos (ο “έλληνας” της ιστορίας), η Bourbeau αναλύει και εξηγεί τα τραύματα (αγγλιστί “wounds”), ακολουθώντας τoν εξής ορισμό: σαν τραύμα ορίζουμε μία έντονη εμπειρία ή μια κλιμακούμενη σειρά εμπειριών του ανθρώπου σε πολύ μικρή ηλικία (μέχρι περίπου 6-7 χρονών), που οδήγησαν το βρέφος ή το παιδί σε πολύ έντονη συναισθηματική φόρτιση και στον μικρό ή μεγάλο καθορισμό της μετέπειτα συμπεριφοράς του σε σχετικές αλλά και μη άμεσα σχετιζόμενες συνθήκες.
Γραμμένο το 2002, το βιβλίο της Bourbeau ορίζει τα πέντε βασικά τραύματα που μπορεί να προκληθούν σε έναν νέο ή και όχι τόσο νέο άνθρωπο, κατά σειρά πιθανής εμφάνισης, ως εξής:
Πιθανό Τραύμα | Αίτια και συνθήκες εμφάνισης | Ηλικία στην οποία μπορεί να συμβεί, για πρώτη φορά |
Απόρριψη | Συμβαίνει όταν ο γονέας απορρίπτει το νεογέννητο, ακόμη και πριν τη γέννησή του. Τυπική περίπτωση: «αχ, να είχαμε κάνει ένα αγόρι …» | Στους πρώτους 12 μήνες της ζωής |
Εγκατάλειψη | Το τραύμα της εγκατάλειψης μπορεί να εμφανιστεί όταν ο υπεύθυνος γονέας δεν είναι απόλυτα «παρών». Τυπική περίπτωση: «το παιδί θα το φροντίσει η γιαγιάκα …» | Από 1 έως 3 ετών |
Ταπείνωση | Τυπική κατάληξη έμμεσης ή άμεσης δυσφορίας της μητέρας ή της τροφού για τις φυσικές λειτουργίες του βρέφους. | Από 2 έως και 4 ετών |
Αδικία | Ισχυρό τραύμα, που ενεργοποιείται ακόμη και σε μεγαλύτερες ηλικίες, και αφορά στην άρνηση του γονιού αντίθετου φύλλου να αποδεχθεί την πρόοδο ή την αριστεία του παιδιού σε κάτι. Τυπική περίπτωση: «Είσαι καλός αλλά ο αδελφός σου είναι κάτι άλλο…» | Από 3 έως 6 ετών |
Προδοσία | Τραύμα που προξενεί ο γονέας ή ο άμεσος κοινωνικός περίγυρος όταν δεν τηρούνται σημαντικές για το παιδί συμφωνίες και δεσμεύσεις. | Από 4 έως 7 ετών |
Ας περάσουμε τώρα σε μία σημαντική μεταφορά, από το πεδίο του ανθρώπου – πολίτη, στο πεδίο της κοινωνίας – λαού: σύμφωνα με θεωρίες που εμφανίστηκαν αρκετά πριν αλλά τεκμηριώθηκαν στον 20ο αιώνα[2], μπορούμε να εξηγήσουμε τα φαινόμενα συμπεριφοράς ενός κοινωνικού συνόλου θεωρώντας τα σαν αθροίσεις ξεχωριστών συμπεριφορών, και, γιατί όχι, τραυμάτων. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα για την κατάσταση και τις πιθανές δράσεις για κοινωνικές ομάδες ή λαούς.
Η προσπάθειά μου να αναγνωρίσω ανάλογα «συλλογικά» τραύματα του Ελληνικού έθνους στη νεότερη ιστορία του δεν ήταν πολύ επίπονη, αν ληφθεί η απαραίτητη “ποιητική άδεια”. Με μια απλή ανασκόπηση κύριων γεγονότων στη Ιστορία του Σύγχρονου Ελληνικού Κράτους[3], μπορούμε να συνθέσουμε έναν πίνακα σαν τον παρακάτω:
Πιθανό Τραύμα | Αίτια και συνθήκες εμφάνισης | Σχετικά γεγονότα / Δράστες |
Απόρριψη | Όταν ένας λαός απορρίπτεται εκ των προτέρων, χωρίς καν να εξεταστούν δεδομένα, χαρακτηριστικά ή δυνατότητες | Οι βασιλείς ή οι προστάτιδες δυνάμεις συχνά «απορρίπτουν» εκ των προτέρων την τοποθέτησή του στην Ελλάδα: Όθωνας 1833, Φρειδερίκη 1936-47-67, |
Εγκατάλειψη | Όταν στα πρώτα βήματα μια προσπάθειας αναγέννησης, οι «προστάτες» εγκαταλείπουν - για τους δικούς τους λόγους – την προσπάθεια | «Εγκατάλειψη» από την Entente το 1921-22 «Εγκατάλειψη» από τη Μεγάλη Βρετανία και του Συμμάχους το 1946-47 «Εγκατάλειψη» από τις ΗΠΑ το 1967-1968 (εγκαθίδρυση της χούντας) |
Ταπείνωση | Τυπική κατάληξη αρνητικών εξελίξεων στην εξωτερική πολιτική ή στις πολεμικές συρράξεις | Πόλεμος του 1897 Καταστροφή της Σμύρνης, 1922 Γερμανική κατοχή, 1941 Κατοχή της Κύπρου, 1974 |
Αδικία | Προκαλείται από την αδικαιολόγητη άρνηση της αναγνώρισης των προσπαθειών του λαού, αλλά και από τη γενικευμένη αναξιοκρατία. | Γενικευμένη αναξιοκρατία, σταδιακά από το 1821 έως σήμερα στο εσωτερικό της χώρας… |
Προδοσία | Τραύμα που προξενούν οι ηγέτες του λαού όταν –πλήρως ή όχι – αποδεδειγμένα είναι ηθελημένα κατώτεροι των περιστάσεων | Μικρασιατική εκστρατεία 1920-22 Εμφύλιος 1946-1949 Κύπρος 1974 Ίμια (;) 1996 |
Μετά την ευθυγράμμιση των τραυμάτων ενός ανθρώπου και ενός λαού που επιχειρήσαμε, μένει τώρα το τελευταίο βήμα: τι μπορεί να μας διδάξει η ψυχολογία για τη λειτουργία αλλά και το ξεπέρασμα των τραυμάτων στον άνθρωπο, που να μπορούμε να το μεταφέρουμε στο σύνολο ενός λαού ;
Η εμφάνιση ενός τραύματος (ειδικά σε πολύ μικρή ηλικία) δημιουργεί αυτόματα έναν ανυπέρβλητο φόβο, ο οποίος και δεν μπορεί να ξεπεραστεί ούτε και σε μεγαλύτερες ηλικίες, όταν ξανασυμβούν – και όχι απαραίτητα πλήρως – οι συνθήκες εμφάνισής του: θα έχετε δει πως κατά τα άλλα λειτουργικοί ενήλικες καταρρέουν μόλις εμφανίζονται – π.χ. στο εργασιακό τους περιβάλλον - συνθήκες που τους θυμίζουν παιδικές αδικίες.
Κατά αναλογία, σήμερα αδυνατούμε σαν λαός να ξεπεράσουμε το τραύμα της ταπείνωσης και – σε σημερινές συνθήκες – αναπτύσσουμε εξαιρετικά έντονα φοβικά σύνδρομα για μία πιθανότητα νομισματικής ή άλλης κατάρρευσης.
Πως όμως ξεπερνιούνται – γιατρεύονται – τα τραύματα των ανθρώπων ;
Και τι μπορούν να μας διδάξει η ψυχολογία για τη συμπεριφορά μας αυτήν την περίοδο ;
Αν και το ξεπέρασμα ενός τραύματος μπορεί να απαιτεί μία σύνθετη και ολίγον χρονοβόρα διαδικασία ψυχοθεραπείας, τόσο η Liz Bourbeau όσο και όλες σχεδόν οι σχολές σύγχρονης ψυχοθεραπείας συμφωνούν σε έναν απλό, κοινό, παρονομαστή:
Τη συνειδητοποίηση του ότι δρούμε υπό καθεστώς φόβου που έχει προκληθεί από μία άλλη συμπεριφορά, σε άλλεςσυνθήκες, από άλλες οντότητες που ασκούσαν εξουσία, σε ένα άλλο υποκείμενο (ένα τρίχρονο παιδί σε σχέση με τον τωρινό ενήλικα).
Η βαθιά αυτή συνειδητοποίηση, μπορεί από μόνη της να αφαιρέσει ένα σημαντικό μέρος του φόβου και να επιτρέψει τη σωστή λειτουργία του συναισθήματος, του μυαλού, και τελικά του σώματος σε κάθε σημερινή κατάσταση.
Το ξεπέρασμα του φόβου μπορεί να επίσης να ενισχυθεί με τη συνειδητοποίηση των διαφορετικών δυνατοτήτων, των ικανοτήτων αλλά και των στοχευόμενων επιτευγμάτων που μπορεί να έχουμε σήμερα, σε σχέση με αυτές ενός τρίχρονου παιδιού.
Συνειδητοποιήστε λοιπόν, αγαπητοί φίλοι και συμπολίτες, ότι οι συνθήκες είναι διαφορετικές για το λαό μας – και για κάθε λαό: Η καταστροφή της Σμύρνης, η κατοχή, ο εμφύλιος, η δικτατορία, η τραγωδία της Κύπρου, ακόμη και η πέραν των 100 χρόνων συνεχής μας “εμβάπτιση” στη διαφθορά και την αναξιοκρατία είναι παρελθόν και δεν χρειάζεται να μας στοιχειώνει. Το παρόν μας είναι διαφορετικό από το παρελθόν μας, είμαστε – πια – και εμείς ένας «ενήλικας» που δεν του αξίζει να αποφασίζει σήμερα όπως θα αποφάσιζε όταν η μητέρα ή ο πατέρας του τον πλήγωσε βαθιά.
Και ας προλάβουμε αύριο, Κυριακή 17 Ιουνίου, να ξεκινήσουμε ένα νέο, πιο απαλλαγμένο από τραύματα και πιο ανάλογο των πραγματικών μας δυνατότητων και επιδιώξεων δρόμο.
Ακόμη και αν έχει απότομες στροφές μπροστά.
Άλλωστε, γι’ αυτές είμαστε, μάλλον, φτιαγμένοι …
Γιάννης Χαραλαμπίδης
16 Ιουνίου 2012
[1] Για την αγγλική έκδοση (2002) δείτε: http://www.amazon.com/Heal-Your-Wounds-Find-True/dp/2920932217
[2] Για τη θεωρία της “συμπεριφοράς του κοπαδιού” – “herd behavior” δείτε: http://en.wikipedia.org/wiki/Herd_behavior
[3] Για μια συλλογή βιβλίων και συγγραμμάτων για την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους δείτε: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%83%CF%8D%CE%B3%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82
